Deze blog is een warme knuffel voor mijn zus Hilde. Zij overleed op 3 december 2022.
De lezers die mijn blogs al langer volgen, kunnen weten dat mijn zus een ongelofelijk grote rol in mijn leven heeft gespeeld. Uit het volgende zal deze in grote lijnen terug komen.
Mijn zus was al 8 toen ik werd geboren. Ze was (net) meerderjarig toen ik naar de middelbare school ging. Ze was al getrouwd toen ik op kamers ging wonen in Leiden. We waren allebei volwassen toen ze mij op weg hielp naar mezelf. Vorige week, tijdens het verjaardagsfeestje van haar lief eind november, waren we allebei bejaard .. nou ja, vooruit, zij hoogbejaard. En nu, ruim een week later, is zij niet meer bij ons.
Ik wilde zijn zoals zij, vooral toen zij uit huis ging en ik thuis als puber nog mijn weg zocht in het leren leven. Ze was mijn rolmodel tijdens mijn puberteit en (jong-)volwassenheid en samen met haar levenspartner waren ze voor mij een grote inspiratiebron: ik kwam altijd met hernieuwde zin in het leven thuis als ik daar een weekend had doorgebracht. Ik vond daar warmte, gastvrijheid, goede gesprekken over (lieve) mensen en maatschappij tijdens lang, soms héél lang, tafelen en vooral wederzijdse aandacht en begrip.
Mijn zus was ook mijn sleutelbewaarder: zij opende vroeger deuren die door onze ouders op slot werden gehouden. Samen weten wij daarvan alle details, ze gingen over stemmingsproblemen, hulp zoeken en autisme (zie verder elders op deze website).
Zij heeft zich binnen ons gezin onderscheiden door een actieve, warme belangstelling voor anderen en het vermogen om begrip te tonen voor een ander en te snappen waar de valkuilen en eventuele knelpunten in het leven lagen. Het was een enorme verrijking om, zonder oordeel en verbale scherpslijterijen mijn verhaal te mogen vertellen en een gewillig luisterend en begrijpend oor te vinden dat aandacht had voor alle zorgen en onzekerheden die ik bij het zoeken van mijn weg in het leven tegen kwam en kom. Actief luisteren en proberen te begrijpen; een binnen ons gezin ongebruikelijke manier van omgaan met de ander. Al hadden wij wel eens verschillende ideeën over het half volle dan wel half lege glas. Dan wilde ons gesprek wel eens stokken…
Zij gaf mij de sleutel tot mijn zoektocht naar mijn autisme. Later de sleutel naar Nico, de behandelaar aan wie ik deze website heb opgedragen.
Daarnaast was zij ook heel duidelijk over de noodzaak om die sleutel zelf op te pakken en in het juiste slot te steken om zelf de deur naar de volgende levensruimte te kunnen openen. Zij maakte het niet altijd makkelijk, maar wèl veilig.
Na het verlies van haar dochter werd alles wat anders: ze maakte keuzen in wat wel en wat niet. Zij keerde zich meer terug in zichzelf. Daar hebben we ook over gesproken; het was – zelfs voor mij – heel invoelbaar en ook geen vraag maar een geaccepteerd gegeven. De panelen begonnen wat te verschuiven. We kwamen in de loop van ons leven wel steeds dichter bij elkaar. Tot voor kort voerden wij intieme en emotionele gesprekken die uiteindelijk ook meer over haar gingen. Maar nu is het moment gekomen om de sleutel echt van haar over te nemen.
Mijn lieve, onvergetelijke zus heeft mij tot het eind van haar leven getoond hoe je dat doet: respect blijven tonen en tegelijk verwachten én er vertrouwen in geven dat je de sleutel tot het leven in eigen hand hebt. Dat bleek zelfs voor haar sterven te gelden: ze wist dat ze niet lang meer had en bleef warm naar (soms vertwijfelde) mensen om haar heen maar ook realistisch en zelfs positief. En dat, terwijl uit haar intieme en zeer persoonlijke gedicht uit mei van dit jaar bleek dat het ongelijk verlopende tempo van haar geest met haar lichaam, haar al enige tijd beangstigde. Wat een eenzaamheid … die heeft ze pas postuum gedeeld met haar naasten. De ultieme vorm van anderen ontzien? Van camouflage? Of van een existentiële onmacht die bij het leven hoort? Een heel goede vriendin van haar vertelde mij dat ze geen angst had voor de dood. Benijdenswaardig maar ook troostend (voor mij). Dat ze kon berusten in haar laatste dagen en niet angstig was.
Zij toonde niet alleen de sleutel naar mijn persoonlijke ontplooiing. Zij had ook de sleutel tot de familiebanden in handen. Ik realiseer me nu, een paar dagen na haar afscheid, dat ze die sleutel bij zich heeft gehouden. Zij was de poort naar zowel haar als ons gezin: de contacten met de overige familieleden liepen via haar. Nu zij er niet meer is, word ik (opnieuw) geconfronteerd met een gemis dat verder gaat dan alleen mijn zus.
Ik wil me nergens en aan niemand opdringen… En de aandacht van mijn vrienden heb ik tijdens de acute fase van vlak voor en na het overlijden al opgesoupeerd. Ik wil ze nu niet meer lastigvallen hoewel ik wel behoefte aan contact heb. In tranen heb ik wel via whatsapp contact gezocht; natuurlijk zijn er grenzen aan wat zij mij nu kunnen bieden. Het verdriet om mijn zus wakkert ook mijn faalgevoel als mens om van te kunnen houden weer aan (niemand wil speciaal voor mij zijn, is dan wat ik ervaar). Maar, spreek ik mezelf dan weer streng toe, het gaat niet om jou maar om de achterblijvers (zwager, kinderen en kleinkinderen). Of, zoals mijn zwager het meermalen heeft benadrukt: vrienden die familie zijn geworden en familieleden die vrienden zijn. Daar hoor ik óók bij!
Ik kan mijn zus niet meer om advies vragen. En de verhalen, nieuwtjes en ontwikkelingen bij hun kinderen en kleinkinderen zullen nu via een ander kanaal uitgewisseld moeten worden. Misschien lukt het mij om – op mijn ouwedag – een slotje te vinden waar deze sleutel toch op blijkt te passen?
Ik neem mijn sleutel van haar over en blijf haar als rolmodel voor ogen houden. Met daarbij zowel respect voor anderen als het moeilijkste: respect voor mezelf. Pas dan kan ik er ook optimaal voor een ander zijn. Net zoals zij; en proberen de ander tot het uiterste te ontzien. Ik weet niet of ik dat tegen die tijd weet op te brengen…
Ik zal haar persoon, mijn warme maar ook kritische schouder en sleutelbewaarder heel erg missen…