Deze blog gaat ver de diepte in; en is voor mezelf en voor sommige lezers misschien ook wel erg lang en confronterend. Dat heeft alles met de brede en diepe doorwerking van mijn autisme, rouwverwerking en acceptatie te maken… Doordat ik zocht naar een eerdere blog over wederkerigheid, realiseerde ik mij dat het hele proces van laat leren leven met autisme bij mij in wezen in grote, steeds kleiner wordende concentrische cirkels verloopt. Telkens een beetje dieper, maar ook heftiger en dichter bij de kern. Die kern is bij mij de samenhang tussen mijn wankele zelfbeeld, mijn vluchtgedrag door bij gebrek aan bevestiging uit sociale contacten te stappen en mijn autisme als schakelpunt.
Het recente overlijden van mijn zus (ik schrijf daarover in een andere blog) is eigenlijk het begin van een hele reeks verdiepende inzichten die allemaal zijn terug te voeren op één kantelpunt (mijn autisme). Ik zal het uitleggen.
De eerste steen …
De afgelopen maand werd ik weer, net als in mijn puberteit, geconfronteerd met een heel naar gevoel van leegte van binnen: wie ben ik eigenlijk, en hoe wil ik dat anderen mij zien? Dit vlammetje is extra aangewakkerd door de kerstdagen etc. (waarin ik me – ook dankzij allerlei uitingen via media waarin ‘samen’ en ‘liefde’ centraal wordt gesteld – ook dit jaar weer anders, minder, en persoonlijk mislukter voel dan anderen) en een confrontatie met familieverhoudingen na/met het overlijden van mijn zus.
Met haar verlies wordt ook de warme binding met het thuis-gezin van mijn jeugd beperkt. Ik heb nog een broer, hij is vriendelijk en geestig maar toont geen betrokkenheid bij de dingen die mij bezig houden. Hij had volgens hemzelf een nauwe band met onze zus. Het verschil daarvan met de band met mij was voor mij pijnlijk om te ervaren, maar ik begrijp en accepteer dat als een gegeven. Ik had het wel veel liever anders gezien: ‘hij had maar één zus’, …. maar ik óók. Ik voelde (en voel) me om die reden door hem afgewezen. Ik had ruim een maand geen contact met hem na (over) het verlies van onze zus. Ik heb dat zelf ook zo gelaten, moet ik bekennen. Vroeger wilde ik dichterbij hem komen (we schelen ruim 3 jaar), maar van zijn kant leek die behoefte er niet te zijn. Voor zover er belangstelling was, kwam die van mijn kant, maar doordat er weinig terugkwam nam ik ook meer afstand omdat ik denk dat daarin een negatief oordeel over mij besloten ligt. Ik word daar heel verdrietig van en deze ervaren afwijzing vormt volgens mij een soort terugkerend patroon in mijn leven (wordt dat wel een ‘schema’ genoemd?).
Geen bevestiging = afwijzing als persoon?
Of … ligt dit allemaal anders?
Zie ik iets in ons contact niet gebeuren (bevestiging) en vul ik dan maar in dat hij mij afwijst? Ik heb hem voorgesteld samen eens te praten over iets uit onze jeugd, iets dat voor mij belangrijk is. En dat is dit verhaal: de negatieve spiraal waar wij vanaf mijn jeugd als gezin al in zaten (vanuit mij gezien: de afwijzing van mijn behoefte aan aandacht en bevestiging die ik ervaarde als afwijzing van mij als persoon). En trek daar dan een heel grote conclusie uit: ‘zie je wel, ik ben niets waard‘ (Nico noemde dat een gifzin, die moest ik op een kaartje bij me dragen en toetsen op het moment dat ik deze weer liet opdoemen…
Ik wil bij/met hem nagaan of ik deze verhouding juist waarneem of dat ik teveel invul waardoor ik zelf het contact op slot gooi? Dat doe ik vaker, heel vaak zelfs (kan zo enkele voorbeelden uit mijn mouw schudden). Zo vaak dat ik mezelf daarmee buitenspel plaats….
Mijn broer en ik hebben intussen een afspraak en met het maken van die afspraak voor het eerst iets uitgewisseld over onze beleving van het gemis van onze zus en de betekenis daarvan voor onze zwager. Dat lucht enorm op en daarom heb ik de tekst van deze blog ook iets bijgesteld.
Onlangs had ik over dit alles een gesprek met een goede vriendin. Zij gaf mij aan dat het ook kan zijn dat ik ‘dingen’ binnen relaties anders waarneem of ervaar door mijn autisme? Eerst werd ik daar wat nijdig over: word ik nu weggezet als autist? Ik weet dat ik daarmee mijn vriendin en haar bedoelingen veel te kort doe, dus heb ik me voorgenomen om hier verder over door te piekeren.
Een van de kerstdagen at ik bij een andere (goede) vriendin. Zij vertelde mij dat ik vroeger (we waren beiden rond de 20 jaar en hadden al ruim 4 jaar in dezelfde klas gezeten) voor haar totaal onverwacht ineens vetrokken was van Groningen naar de Randstad. Ik ben eerder al, ook onverwacht voor mijn ouders, met de opleiding die wij samen deden gestopt. Na een jaar heb ik toen gesolliciteerd naar een baan in de Randstad. Ik kan me van die periode nauwelijks iets meer herinneren, alleen dat mijn moeder een dagje mee ging om voor mij een kamer daar te zoeken (en te vinden). En dat ik daarvoor een dagje op-en-neer geweest ben met de trein voor het sollicitatiegesprek voor de baan die ik daar toen kreeg. Ook dat zet mij aan het piekeren. Ik herinner me over dit plan niets van gesprekken met mijn vriendin van toen en nu … Ook niet meer hoe mijn ouders reageerden op mijn besluit met de opleiding te stoppen. Dat is toch raar?
Ik ben trouwens op vergelijkbare wijze ineens van de Randstad naar Drenthe verhuisd. Ik zal mijn vrienden daar nog eens ‘bevragen’ over die beslissing….
Wat is verbinding?
Heb ik dan geen enkele binding met anderen en realiseer ik me niet dat ze zich door mij in de steek gelaten kunnen voelen? Of, ervaar ik de binding die de ander wèl met mij voelt, dan zelf niet (zo)? Is dit het ‘cement’ waar Nico het over had tijdens de psychotherapie? Is dit een uiting daarvan? Zoek ik dan iets dat er bij mij niet is en heb ik daardoor een onuitputtelijke behoefte aan bevestiging door een ander? Moet, wat ik intuïtief mis of niet waarneem, dan met woorden en/of gebaren door anderen worden opgevuld? Als dat cement in mijn ogen afbrokkelt, laat ik de verbinding zelf los. Is dat het?
Ik heb de innerlijke overtuiging dat ik niets waard ben zonder dat dit door een ander wordt bevestigd… Daar begint het allemaal mee.
Als ik dit zo overlees walg ik eigenlijk van mezelf: wat een egocentrisch gepraat… en dit alles is toch reden genoeg voor een negatief zelfbeeld? En, misschien vanaf mijn jeugd en als jongste kind van vier: een bron van irritatie omdat ik maar bleef zeuren om bevestiging en mezelf onmiddellijk mislukt en zielig voelde als ik deze niet kreeg. Dat ga ik dus met mijn broer bespreken. Nog één keer, om het voor mezelf duidelijk te krijgen.
Invloed en reikwijdte van autisme
In dat geval is mijn autisme, daar wijt ik dit dan maar aan, indringender en alles overheersender dan ik altijd had gedacht. En zoek ik inderdaad, zoals Nico al zei, naar iets dat er niet is en dat ik moet leren accepteren. Ik realiseer me daar gelijk bij dat ik mensen heel interessant vind: om er mee om te gaan, ze te leren kennen en te observeren en erover te praten hoe zij ‘het’ doen en waarom. In de praktijk wanneer in directe relaties intuïtie gevraagd wordt, bak ik er weinig van. Ik heb daar al eens een blog over geschreven (zie boven, die over wederkerigheid, maar het thema komt in mijn blogs verschillende keren terug). Dat wordt mij hoe langer hoe duidelijker. Eerder dacht ik dat ik hier alleen in intieme relaties tegenaan liep. Het is veel en veel omvattender…
Miskend, boos en gefrustreerd
Mij werd vaak verweten dat ik me ‘weer miskend voelde’ of dat ik ‘weer met mezelf bezig was’. Ik kan dat nu wel volgen. Ook het ongeduld en irritatie die de reactie van mijn moeder hierop uitlokte, kan ik nu wel plaatsen. Mijn moeder legde dit meestal uit als onvermogen of onwil bij de ander. Maar daardoor leerde ik me dus niet wapenen en scherpen tegenover de ‘boze’ buitenwereld. Het gekke is, dat ik me opnieuw een slachtoffer (maar ook boos en gefrustreerd) voelde doordat ik me onbegrepen en niet erkend voelde vanwege de wrevel die mijn gedrag bij mijn broers en zus (of anderen) opriep.
Een vreemd en ongrijpbaar mechanisme toch, die psychologie… me afgewezen voelen omdat ik me ongelukkig voelde en daar troost en begrip voor zocht maar dat niet kreeg. Ik was dus fout, en daarmee mislukt. De onderliggende leegte en eenzaamheid werden erdoor versterkt. Lastige spiraal.
Naar de kern
Misschien raak ik hier wel een kernpunt dat mijn hele leven tekent: ik voel mij op het moment dat ik een kompas mis, boos, teleurgesteld en mislukt en wil begrip en getroost worden door de bevestiging dat ik het goed doe of zoiets. En als dat vroeger niet gebeurde dan reageerde mijn moeder door mij t.o.v. de anderen uit de wind te houden en te zeggen dat de ander verkeerd zat. En die houding wekte thuis vaak wrevel bij de andere gezinsleden. Onbegrepen autisme, en een onbegrepen negatief of zwak zelfbeeld dat irritatie wekt en dat daar juist weer door gevoed werd…
Doorzetter of koppig?
Ik heb een enorme en hardnekkige ‘drive’ om ‘het‘ eindelijk eens te pakken te krijgen! Ik vind het zo onredelijk: mijn innerlijk kompas moet, net als bij anderen, toch ergens te vinden zijn? Helaas dus niet. En – als ik mij in een verdrietige bui een slachtoffer voel – dan gaat het daarover. Juist uit deze continu aanwezige (dus zinloze) speurdrift blijkt, paradoxaal genoeg, mijn innerlijke kracht en doorzettingsvermogen (bedoelde Nico dit met mijn koppigheid?).
Qua karakter ben ik zeker geen weekdier, ik ben zelfs een hardnekkige doorzetter; wat een incongruentie… Ik voel me er wel ongelukkig door dat ik kennelijk in de dagelijkse praktijk slecht ben in de omgang met mensen die mij wel waarderen en volstoppen met complimenten, maar met wie de relatie voor mij voor een heel belangrijk deel bestaat uit eenzijdig voeden met bevestiging. Wat ik daar kennelijk voor de ander ook bij inbreng, ervaar ik niet als ‘binding’. Ik voer dat bij met kunstmest: mijn rationeel gestuurde belangstelling voor iets waarvan ik denk dat de ander dit belangrijk vindt of bezig houdt.. Want ik wil heel graag ook iets voor een ander (kunnen) betekenen, want ik bedoel het allemaal niet zo egocentrisch, maar heb de middelen niet om het via mijn gevoel/intuïtie te doen …
Bah!
Als ik me de gesprekken met Nico over dit onderwerp weer voor de geest haal, dan is deze leegte iets dat ik van mezelf moet accepteren. Het cement dat mij met anderen bindt, is van een materiaal dat door mijn autisme bepaald wordt. Ik zou dus moeten ophouden met te streven naar een onbereikbaar doel. Daarom zoek ik zo naar een vorm waarin ik wil dat ik overkom bij anderen. En die vind ik niet, die zal ik nooit vinden. Weer een stukje rouwverwerking….
Herwaardering van de leegte met zegeltjes als cement
Ik heb namelijk wel de overtuiging dat ik een warm, toegankelijk, eerlijk, betrokken en gastvrij persoon ben. Met kwaliteiten die verder reiken dan alleen de rationele input die ik bijvoorbeeld geef aan mijn vrijwilligerswerk. Daaraan ontleen ik wel veel zingeving, mits ik me daarin ook weer bevestigd voel (wat een dwingend mens ben ik toch .. 🤔). Ook daarbij loop ik aan tegen de incongruentie tussen de ’theorie’ (ratio) en de daadwerkelijke, intuïtieve omgang met teamleden en de thuisbasis van mijn vrijwilligerswerk. Ik kan het, als ik me ergens door afgewezen voel, zo uit handen laten vallen… terwijl ik het wel graag doe en mijn aandeel wel als nuttig wordt gezien. Cement is overal nodig…
Maar wat dan wel?
Waarin kan ik dan wel houvast vinden? Met mijn vriendin had ik het over een lichaamsgerichte aanpak. Ik ben al 2x een poosje in contact geweest met een hapto-therapeute. De eerste keer zonder dat ik wist dat ik autisme had, maar het had wel effect! De tweede keer kwamen we niet toe aan echt lichaamsgericht werken; o.a. corona was toen de boosdoener. En die draad is nooit meer opgepakt.
Wat ik weet, is dat ik een enorme opbouw van spanning in mijn lijf voel als ik geconfronteerd word met gebeurtenissen in sociale contacten, waar ik me geen raad mee weet. Dan zoek ik tevergeefs naar mijn kompas en heb veel, heel veel, tijd nodig om mijn houding en mijn positie daarin te bedenken. En die situaties doen zich vrijwel dagelijks voor. Soms voel ik me afgewezen en reageer in die gevallen narrig; en heb ik daarna weer spijt dat ik dat gedaan heb. Of ik gebruik een uitvoerig arsenaal aan cognitieve dissonantiestrategieën om mijn reactie achteraf voor mezelf recht te praten (en komt het pas goed als een ander hierop reageert. Meestal blijft een reactie uit en dan blijf ik hangen in die stress-toestand…).
Ik heb me vaak – om aan de ‘veilige’ kant te blijven – uit dergelijke situaties teruggetrokken. Dus duiken voor sociale contacten waarin ik het risico loop om mijn houding kwijt te raken (of de gevolgen van mijn soms scherpe reacties te ontlopen). Denk daarbij aan enkele sociale clubjes waar ik me direct toen ik hier kwam wonen voor heb aangemeld (en dus weer heb afgemeld). Zo blijft er niet veel meer over…
Dus?
Als ik op veel anderen af moet gaan, dan heb ik juist heel veel te bieden! Zij begrijpen er geen snars van dat ik nog steeds aan mezelf twijfel en mezelf vaak afwijs. En me niet kan realiseren dat ik tekortkomingen heb, net als ieder ander. Het zal wel … mooie kerstgedachte: troost vinden in zelfvertrouwen 😉, met alle mooie ongelijkmatige kantjes en kleurtjes die mij kenmerken.
Mijn autisme is stomweg indringender dan ik dacht en het manifesteert zich bij mij vooral bij mijn haperende antenne voor intuïtieve contacten. Ik vul die leegte op met gepieker, rationalisaties en camouflage en het zoeken van zekerheid in strakke normen.
Als ik meer vanuit mezelf wil leven, heeft dat ook consequenties voor wat ik doe, moet accepteren en moet zien te herijken.
Zoek de zegeltjes!!